een toekomstbestendige woonwijk
Hoe ontwerp je een asielzoekerscentrum dat geen tijdelijk opvangcomplex is, maar een veilige, duurzame en huiselijke leefomgeving? Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) formuleerde deze ambitie expliciet: geen institutionele setting, maar een nieuwe woonwijk die rust, overzicht én flexibiliteit biedt. Die ambitie vormde het vertrekpunt van onze opgave.
Wij namen het voortouw in een integraal ontwerpteam, waarin alle relevante disciplines vanaf het begin samenwerkten. Niet de architectuur, landschap of techniek op zichzelf was leidend, maar de vraag:
"hoe kunnen wij vanuit alle invalshoeken bijdragen aan leefkwaliteit voor bewoners en de toekomstwaarde voor de samenleving?"
van galerij naar plein
Het stedenbouwkundig plan is opgebouwd rond een centrale ‘strip’: een levendige zone die als ruggengraat door het terrein loopt en toegang biedt tot woonpleinen met woningen en voorzieningen. De opzet combineert overzichtelijkheid en veiligheid met rust en beschutting aan de randen. Zo ontstaat een omgeving met het karakter van een woonwijk, waarin de menselijke schaal centraal staat.
Een van de knelpunten die COA aandroeg, betrof de onveiligheid van traditionele galerijen. In bestaande centra ontstonden hier vaak luwe plekken zonder zicht of sociale controle. Ons ontwerp beantwoordde deze zorg met een fundamentele wijziging in de woontypologie: geen galerijen, maar grondgebonden toegangen aan collectieve woonpleinen. Hierdoor ontstaan geen achterzijden of blinde hoeken, maar open en herkenbare adressen die bijdragen aan oriëntatie en veiligheid. Waardoor de ‘strip’ een nog betere functie kreeg.
hoe ontwerp je toekomstbestendig?
Flexibiliteit is een ander uitgangspunt geweest op het gebied van duurzaamheid. Voorbereid op veranderende opvangbehoeften én mogelijke functieverandering in de toekomst. Ons antwoord lag in een modulair en schaalbaar systeem: woningen met een standaard dieptemaat, flexibel te koppelen of te splitsen. Van 8-persoonswoningen die op te splitsen zijn naar 2x4-persoonseenheden en toegankelijke MIVA-woningen. Alle varianten passen binnen dezelfde bouwlogica. Op het terrein zijn ook 3 voorzieningengebouwen ontworpen met het oog op flexibiliteit. Waar deze in de toekomst eenvoudig aangepast kunnen naar wijkvoorzieningen of appartementen indien de vraag ernaar is.
Deze aanpak maakt het AZC niet alleen schaalbaar tijdens de opvang, maar ook transformeerbaar naar een reguliere woonwijk. Daarmee is het ontwerp flexibel aan de veranderlijkheid van de context zonder in te boeten op kwaliteit of duurzaamheid.
biodiversiteit als ontwerpcomponent
Tijdens het proces werd een aanvullende wens geformuleerd: een biodiversiteitsimpuls voor het gehele terrein. De uitdaging: hoe vertaal je ecologische doelstellingen naar ruimtelijke ontwerpkwaliteit?
Samen met onze landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen en in samenwerking met Farwick hebben we een beplantingsplan ontwikkeld dat stuurt op variatie in vegetatie en seizoensbeleving. Zo voorziet dit plan voedsel en beschutting voor vogels, insecten en kleine dieren. De openbare ruimte is ingericht met natuurlijke speelplekken, plukgroen en diverse biotopen. Insectenhotels, nestvoorzieningen, waterdoorlatende verharding en zorgvuldig geplaatste wadi’s zorgen voor zowel educatieve waarde als klimaatadaptiviteit.
Deze toevoegingen maken de leefomgeving niet alleen aantrekkelijker, maar versterken ook het pedagogisch en sociaal karakter van het terrein.
van gebouw naar leefomgeving
Voor IAA is architectuur meer dan het ontwerpen van gebouwen. Het is het vormgeven van leefruimte, in al haar lagen: fysiek, sociaal en ecologisch. In het AZC Almelo hebben we laten zien hoe een complexe maatschappelijke vraag kan leiden tot een ontwerp dat rust biedt in een onzekere fase van het leven.
