het Zwarteland - Haaksbergen
een historische buurt in beweging
Het Zwarteland is de oudste arbeiderswijk van Haaksbergen, gebouwd in de vroege twintigste eeuw voor de medewerkers van de Twentsche Kabelfabriek (TKF). De woningen en straten dragen nog altijd de sporen van de oorspronkelijke tuindorpgedachte: groene structuren, diepe tuinen en herkenbare baksteenarchitectuur. Maar na decennia van gebruik is de wijk verouderd en niet langer toegerust op de woonwensen en duurzaamheidseisen van vandaag. De opgave was helder: vernieuwen, zonder het karakter van de plek te verliezen.
voortbouwen op het tuindorp
IAA ontwierp eerst het stedenbouwkundig plan voor de nieuwe wijk. Dat plan legde de basis voor de verdere ontwikkeling en bepaalde de richting waarin het tuindorpkarakter kon worden doorgezet. In de vervolgfase werd dit stedenbouwkundige fundament samen met Dura Vermeer verder uitgewerkt in een architectonisch ontwerp. Zo zijn stedenbouw en architectuur vanaf het begin in samenhang ontworpen, waardoor de nieuwe wijk als vanzelfsprekend aansluit op haar omgeving.
In plaats van een radicale vernieuwing is gekozen voor een zorgvuldige doorontwikkeling van het bestaande DNA. Het tuindorpkarakter is het uitgangspunt gebleven: kleinschalige woonblokken, een sterke samenhang op straatniveau en een duidelijke relatie tussen woningen en collectieve ruimte. Deze kwaliteiten zijn vertaald naar een eigentijds ontwerp waarin drie woningtypen samen een gevarieerd maar harmonieus geheel vormen: rijwoningen, mansardewoningen en levensloopbestendige woningen.
De architectuur sluit aan bij de vertrouwde beeldtaal van de wijk. Genuanceerde roodbruine baksteen en keramische dakpannen vormen de basis, aangevuld met metselwerkaccenten en zorgvuldig gedetailleerde kozijnen. Lage gootlijnen en symmetrische gevelcomposities zorgen voor herkenbaarheid en menselijke maat. Zo voelt de nieuwe wijk vanzelfsprekend verbonden met haar geschiedenis, maar is ze ook klaar voor de toekomst.
stedenbouw met ruimte voor ontmoeting
Het stedenbouwkundig plan zet sterk in op groen en collectieve kwaliteit. Waar de oude wijk vooral werd gedomineerd door smalle straten en geparkeerde auto’s, zijn de nieuwe woningen zo geordend dat parkeren grotendeels aan de achterzijde plaatsvindt. Daardoor ontstaat ruimte voor brede groene aders die de wijk doorkruisen.
Centrale parkruimtes met fruitbomen en wadi’s vormen plekken waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en kinderen kunnen spelen. Deze groene structuren zorgen niet alleen voor biodiversiteit en wateropvang, maar dragen ook bij aan sociale duurzaamheid. Het collectieve groen is de drager van de wijk, waar buren elkaar tegenkomen en de tuindorptraditie van samenleven opnieuw betekenis krijgt.
Een gezond en toekomstgericht woonmilieu
Duurzaamheid was een integraal uitgangspunt. Alle woningen zijn gasloos, energiezuinig en ontworpen voor een lange levensduur. Het robuuste energieconcept maakt gebruik van gesloten bodemlussen voor warmte en passieve koeling, gecombineerd met balansventilatie voor een gezond binnenklimaat. Materialen zijn waar mogelijk circulair of biobased, waardoor de ecologische voetafdruk van de bouw aanzienlijk wordt beperkt.
Daarnaast is natuurinclusief bouwen in de hele wijk toegepast. Groene erfafscheidingen, nestvoorzieningen voor vogels en vleermuizen, insectenhotels en bloemrijke beplanting zorgen voor een divers ecosysteem. Regenwater wordt lokaal opgevangen en geïnfiltreerd via wadi’s en halfverharding, waardoor de wijk klimaatadaptief is en bestand tegen extreme weersomstandigheden.
Wonen voor alle generaties
Het woningaanbod is bewust divers samengesteld. Van gezinswoningen tot levensloopbestendige woningen, de wijk biedt plek aan uiteenlopende bewoners. Dankzij de flexibiliteit van de plattegronden kunnen woningen zich aanpassen aan veranderende woonwensen. Daarmee is Zwarteland niet alleen een wijk voor vandaag, maar ook voor de generaties die volgen.
Meer dan nieuwbouw
Zwarteland laat zien hoe je met respect voor het verleden een toekomstgerichte woonwijk kunt maken. Geen tabula rasa, maar een zorgvuldig ontworpen tuindorp 2.0 waarin architectuur, stedenbouw en landschap elkaar versterken. Het resultaat is een wijk die rust, geborgenheid en samenhang biedt, en tegelijkertijd voldoet aan de hoge ambities van duurzaamheid, biodiversiteit en sociale kwaliteit.
